Ai sẽ là người tuân thủ và thực thi pháp luật trong Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá?
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã được ban hành năm 2012 và có hiệu lực từ năm 2013, là một trong những công cụ pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước những tác động nghiêm trọng của thuốc lá. Luật đưa ra nhiều quy định cụ thể về việc cấm hút thuốc lá tại nơi công cộng, quy định về in cảnh báo sức khỏe trên bao bì, kiểm soát quảng cáo, khuyến mại, tài trợ của các công ty thuốc lá và các chính sách hỗ trợ cai nghiện thuốc. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào đời sống xã hội thì vấn đề “ai sẽ là người tuân thủ và thực thi pháp luật” trở thành yếu tố then chốt quyết định tính hiệu quả của luật.
Trong lĩnh vực này, tại tuyến Trung ương thì Bộ Y tế đóng vai trò cơ quan đầu mối tổ chức, hướng dẫn và giám sát việc thực thi; phối hợp cùng Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông trong việc kiểm soát sản xuất, kinh doanh, thuế, quảng cáo và tuyên truyền. Ngoài ra, Bộ Công an cũng tham gia trong công tác kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính. Như vậy, cấp trung ương đóng vai trò hoạch định, ban hành văn bản hướng dẫn và giám sát việc thực hiện ở địa phương. Tiếp đó tại địa phương thì UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là cơ quan chịu trách nhiệm trực tiếp trong tổ chức thực thi Luật. Thông qua lực lượng thanh tra, công an địa phương, chính quyền có thể tiến hành kiểm tra việc tuân thủ quy định về cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà và trong phạm vi khuôn viên tại bệnh viện, trường học, bến xe, trên phương tiện giao thông công cộng theo quy định tại Thông tư 11/2023/TT-BYT của Bộ Y tế được ban hành ngày 11/05/2023. Bên cạnh đó, địa phương còn chịu trách nhiệm tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện môi trường không khói thuốc.
Ngoài cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội như Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Y học cũng có vai trò giám sát và tuyên truyền. Cộng đồng dân cư, người dân cũng là chủ thể tham gia vào việc phát hiện, lên tiếng về các hành vi vi phạm. Đây là yếu tố tạo nên sức mạnh xã hội, góp phần nâng cao tính răn đe và hiệu quả thực thi luật.
Hình ảnh minh hoạ lớp Tập huấn cập nhật kiến thức cho lực lượng Công an
Mỗi cơ quan, ban ngành một vị trí, chức năng và nhiệm vụ nhưng yếu tố then chốt quyết định việc tuân thủ thực hiện chính là sự chấp hành tuân thủ của mỗi công dân Việt Nam. Đối với người dân, Luật không chỉ đặt ra những hạn chế như cấm hút thuốc nơi công cộng, cấm bán thuốc cho trẻ dưới 18 tuổi mà còn trao quyền lợi được sống trong môi trường không khói thuốc, được bảo vệ sức khỏe. Điều này đòi hỏi ý thức tự giác của từng cá nhân. Người dân đồng thời có vai trò giám sát và phản ánh vi phạm cho cơ quan chức năng biết và xử lý vi phạm. Khi cộng đồng chủ động lên tiếng, nhắc nhở hoặc báo cáo hành vi hút thuốc sai quy định, sức mạnh xã hội là điểm tựa vững chắc hỗ trợ đắc lực cho bộ máy thực thi pháp luật của các cơ quan, chức năng.
Hình ảnh minh họa Lễ Phát động năm 2025
Điểm đặc biệt của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá là không phân biệt địa vị xã hội, từ một công dân bình thường, đến chiến sĩ công an, quân đội, cơ quan, ban ngành thì tất cả đều bình đẳng trước luật. Nhưng nếu chỉ nhân dân bị ràng buộc, còn lực lượng vũ trang, cơ quan, ban ngành được bỏ qua, luật sẽ mất hiệu lực và giảm niềm tin của xã hội. Vì thế, khi mọi tầng lớp đều tuân thủ thì một văn hóa không khói thuốc. Và khi tất cả cùng chung tay, Luật mới trở thành hiện thực sống động, góp phần xây dựng một xã hội khỏe mạnh, văn minh và bền vững.
Đạt Thịnh, Khoa TTGDSK, TTKSBT Đồng Tháp
