MỤC HỎI ĐÁP: TÌM HIỂU VỀ THUỐC LÁ?
- Hỏi: Thuốc lá là gì mà sao nhiều người lại nghiện đến vậy?
Đáp: Thuốc lá là sản phẩm được chế biến từ lá cây thuốc lá, một loại cây thuộc họ Cà. Điều khiến thuốc lá trở thành một chất gây nghiện mạnh mẽ chính là sự hiện diện của nicotine. Khi hút thuốc, nicotine nhanh chóng được hấp thụ vào máu và đi lên não, kích hoạt giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, tạo ra cảm giác sảng khoái, thư giãn tạm thời hoặc tăng cường sự tập trung. Chính cảm giác “dễ chịu” này khiến người hút muốn lặp lại hành vi đó, dần dần hình thành sự lệ thuộc về thể chất và tinh thần. Nghiện nicotine tương tự như nghiện các chất gây nghiện khác, khiến người hút khó lòng từ bỏ dù biết rõ tác hại.
- Hỏi: Nghe nói thuốc lá có nhiều chất độc, đúng không ạ?
Minh họa các chất độc trong điếu thuốc lá (Nguồn Internet)
Đáp: Hoàn toàn đúng. Khói thuốc lá không chỉ chứa nicotine mà còn là một hỗn hợp phức tạp của hàng ngàn chất hóa học độc hại, trong đó có ít nhất 70 chất được xác định là gây ung thư. Khi điếu thuốc cháy, nhiệt độ cao sẽ tạo ra các chất như hắc ín (tar), carbon monoxide (CO), amoniac, formaldehyde, arsenic (thạch tín), hydrogen cyanide, và nhiều kim loại nặng khác. Hắc ín là một chất dính màu đen, bám vào phổi và đường hô hấp, gây tổn thương tế bào và là nguyên nhân chính gây ung thư phổi. Carbon monoxide làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu, gây thiếu oxy cho các cơ quan. Tất cả những chất này cùng nhau gây ra những tổn thương nghiêm trọng và kéo dài cho gần như mọi cơ quan trong cơ thể người hút.
- Hỏi: Hút thuốc lá có thể gây ra những bệnh gì?
Bệnh do thuốc lá gây ra (Nguồn: WHO, MPOWER report 2008)
Đáp: Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra một loạt các bệnh lý nguy hiểm và mạn tính. Đáng sợ nhất là các loại ung thư, bao gồm ung thư phổi (chiếm tới 90% số ca ung thư phổi), ung thư vòm họng, ung thư thực quản, ung thư khoang miệng, ung thư bàng quang, ung thư tuyến tụy, và ung thư thận. Ngoài ra, thuốc lá còn gây ra các bệnh tim mạch nghiêm trọng như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, xơ vữa động mạch, và tăng huyết áp. Hệ hô hấp cũng chịu tác động nặng nề với các bệnh như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen suyễn, viêm phế quản mãn tính. Thuốc lá còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2, loãng xương, đục thủy tinh thể, và làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn.
- Hỏi: Hút thuốc lá lâu năm thì có chữa được các bệnh đó không?
Hình ảnh so sánh phổi của người hút thuốc và không hút thuốc (Nguồn Internet)
Đáp: Rất tiếc, nhiều bệnh do thuốc lá gây ra là mạn tính và thường không thể chữa khỏi hoàn toàn, mà chỉ có thể kiểm soát các triệu chứng và làm chậm tiến triển của bệnh. Ví dụ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một tổn thương phổi vĩnh viễn, không có cách nào phục hồi hoàn toàn chức năng phổi đã mất. Đối với ung thư, nếu được phát hiện sớm, một số loại có thể được điều trị, nhưng tiên lượng thường rất kém nếu bệnh đã di căn hoặc ở giai đoạn muộn. Hút thuốc lá lâu năm tích lũy độc tố, gây tổn thương sâu rộng ở mức tế bào và gen, dẫn đến những thay đổi không thể đảo ngược trong cơ thể. Do đó, bỏ thuốc lá càng sớm càng tốt là biện pháp duy nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống, ngay cả khi bạn đã hút thuốc trong nhiều năm.
- Hỏi: Hút thuốc lá nhẹ (thuốc lá điếu nhỏ, thuốc lá có đầu lọc) có đỡ hại hơn không?
Minh họa thuốc lá nhẹ (Nguồn Internet)
Đáp: Đây là một lầm tưởng nguy hiểm. Không có bất kỳ loại thuốc lá nào là “ít hại” hơn hay “an toàn hơn”. Dù là thuốc lá nhẹ, thuốc lá có đầu lọc, hay thuốc lá “ít nicotine”, chúng đều chứa cùng các chất độc hại và gây nghiện tương tự thuốc lá thông thường. Đầu lọc chỉ có khả năng giữ lại một phần rất nhỏ các hạt bụi rắn, nhưng không thể loại bỏ các khí độc hại như carbon monoxide hay các hóa chất gây ung thư ở dạng khí. Thậm chí, người hút thuốc lá nhẹ có xu hướng hít sâu hơn, giữ khói lâu hơn trong phổi hoặc hút nhiều điếu hơn để đạt được lượng nicotine mong muốn, điều này có thể khiến họ phơi nhiễm với lượng chất độc hại cao hơn. Sức khỏe của bạn sẽ bị đe dọa nghiêm trọng bất kể loại thuốc lá nào bạn sử dụng.
- Hỏi: Thuốc lá điện tử có an toàn hơn thuốc lá truyền thống không?
Tạo hình đa dạng, bắt mắt của thuốc lá điện tử (Nguồn Internet)
Đáp: Thuốc lá điện tử không an toàn và không phải là giải pháp thay thế lành mạnh cho thuốc lá truyền thống. Mặc dù chúng không đốt cháy lá thuốc để tạo khói, nhưng chúng tạo ra hơi (aerosol) bằng cách làm nóng dung dịch chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol, glycerin thực vật và các hóa chất khác. Hơi này chứa các hạt siêu mịn có thể đi sâu vào phổi, kim loại nặng (như niken, thiếc, chì) và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi được biết có thể gây hại cho phổi và tim mạch. Nguy cơ sức khỏe lâu dài của thuốc lá điện tử vẫn đang được nghiên cứu, nhưng các bằng chứng hiện có cho thấy chúng gây tổn thương phổi cấp tính (ví dụ như E-cigarette or Vaping Product Use-Associated Lung Injury - EVALI) và có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ ở thanh thiếu niên. Thuốc lá điện tử vẫn chứa nicotine, một chất gây nghiện mạnh, có thể dẫn đến nghiện và trở thành “cửa ngõ” để thanh thiếu niên bắt đầu sử dụng thuốc lá truyền thống.
- Hỏi: Hút thuốc lào có độc hơn thuốc lá điếu không?
Thuốc lào và dụng cụ hút – điếu cày (Nguồn Internet)
Đáp: Hút thuốc lào cũng rất độc hại, thậm chí trong một số khía cạnh có thể độc hại hơn thuốc lá điếu thông thường. Thuốc lào thường được hút qua điếu cày hoặc các dụng cụ lọc bằng nước, nhưng điều này không loại bỏ hết các chất độc. Lượng thuốc lào sử dụng cho mỗi lần hút thường lớn hơn nhiều so với một điếu thuốc lá, và người hút thường hít rất sâu, giữ khói lâu trong phổi. Điều này dẫn đến việc hấp thụ một lượng lớn nicotine, hắc ín và carbon monoxide vào cơ thể chỉ trong một lần hút. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thuốc lào cũng là nguyên nhân gây ra các bệnh tương tự thuốc lá điếu, bao gồm ung thư phổi, ung thư vòm họng, ung thư thực quản, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và các bệnh tim mạch. Mặc dù có cơ chế hút khác, thuốc lào vẫn là một hình thức tiêu thụ thuốc lá nguy hiểm và có hại nghiêm trọng cho sức khỏe.
- Hỏi: Phụ nữ hút thuốc có ảnh hưởng gì đến thai nhi không?
(Nguồn Internet)
Đáp: Ảnh hưởng của việc phụ nữ hút thuốc trong thai kỳ đến thai nhi là vô cùng nghiêm trọng và đa dạng. Nicotine và các chất độc hại khác trong khói thuốc lá đi vào máu mẹ và dễ dàng truyền sang thai nhi qua nhau thai. Điều này làm tăng nguy cơ đáng kể các biến chứng thai kỳ như sảy thai, sinh non (trước tuần 37 của thai kỳ) và thai chết lưu. Trẻ sinh ra từ các bà mẹ hút thuốc thường có cân nặng khi sinh thấp (nhẹ cân), điều này liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe sau này. Nguy cơ mắc các dị tật bẩm sinh như sứt môi, hở hàm ếch cũng tăng lên. Sau khi sinh, trẻ sơ sinh tiếp xúc với khói thuốc có nguy cơ cao mắc các bệnh về hô hấp (hen suyễn, viêm phế quản), nhiễm trùng tai và hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS). Hút thuốc trong thai kỳ cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển thần kinh và hành vi của trẻ sau này.
- Hỏi: “Hút thuốc lá thụ động” là gì và có nguy hiểm không?
(Nguồn: VTV.vn)
Đáp: “Hút thuốc lá thụ động” là việc hít phải khói thuốc từ người khác đang hút thuốc, hay còn gọi là phơi nhiễm với khói thuốc lá môi trường. Khói thuốc thụ động bao gồm khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy và khói mà người hút thở ra. Điều đáng lo ngại là khói thuốc thụ động chứa hàng ngàn chất độc hại, bao gồm nhiều chất gây ung thư, và có thể gây ra những bệnh lý nghiêm trọng không kém gì việc hút thuốc chủ động. Trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương bởi khói thuốc thụ động, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như hen suyễn (làm nặng hơn tình trạng hen có sẵn), viêm phế quản, viêm phổi, nhiễm trùng tai và hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh. Ở người lớn, phơi nhiễm khói thuốc thụ động làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ), ung thư phổi và các bệnh hô hấp khác. Do đó, việc bảo vệ những người xung quanh khỏi khói thuốc là vô cùng cần thiết.
- Hỏi: Hút thuốc lá có ảnh hưởng đến tuổi thọ không?
(Nguồn Internet)
Đáp: Có, hút thuốc lá ảnh hưởng rất lớn và làm giảm đáng kể tuổi thọ của người hút. Theo các nghiên cứu khoa học và thống kê từ các tổ chức y tế uy tín, người hút thuốc lá trung bình mất đi khoảng 10 năm tuổi thọ so với người không hút thuốc. Mỗi điếu thuốc bạn hút có thể sẽ làm giảm đi vài phút cuộc đời của bạn. Sự giảm sút tuổi thọ này là do các chất độc hại trong thuốc lá gây ra hàng loạt các bệnh mạn tính và cấp tính nghiêm trọng như ung thư, bệnh tim mạch, và bệnh hô hấp mãn tính, dẫn đến tử vong sớm. Mặc dù con số 10 năm là trung bình, nhưng đối với nhiều người, tác hại của thuốc lá có thể còn lớn hơn, khiến họ không thể tận hưởng cuộc sống trọn vẹn. Bỏ thuốc lá sớm là cách hiệu quả nhất để đảo ngược một phần các tác hại này và kéo dài tuổi thọ, cải thiện chất lượng cuộc sống.
Quốc Hoàng – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp
