Thách thức trong kiểm soát và thực thi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá hiện nay
Thuốc lá từ lâu đã được coi là nguyên nhân gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong hàng đầu trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 100.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Nhận thức rõ những nguy cơ này, Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá từ năm 2012 và có hiệu lực từ 01/05/2013 nhằm thực hiện nhiều biện pháp kiểm soát, tuy nhiên trên thực tế, việc thực thi pháp luật vẫn còn nhiều bất cập và gặp phải không ít thách thức.
Nguồn Internet
Mặc dù pháp luật quy định rõ các khu vực cấm hút thuốc như bệnh viện, trường học, nhà hàng, phương tiện giao thông công cộng…, song trên thực tế, việc hút thuốc tại những nơi này vẫn diễn ra khá phổ biến. Người dân có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh người hút thuốc tại các trạm xe buýt, hành lang bệnh viện, sân trường hay thậm chí là trong phòng họp. Việc thiếu nhân lực để giám sát, xử phạt cũng như ý thức chấp hành pháp luật chưa cao là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
Bên cạnh đó, nhiều cơ sở chưa thực hiện đúng quy định về môi trường không khói thuốc: không có biển báo, không có chế tài xử lý người vi phạm, hoặc nhân viên không được tập huấn để nhắc nhở, xử lý khách hàng hút thuốc tại chỗ.
Quảng cáo, tài trợ thuốc lá vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức trá hình
Nguồn Internet
Theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, mọi hình thức quảng cáo, khuyến mãi, tài trợ của sản phẩm thuốc lá đều bị cấm. Tuy nhiên, trên thực tế, các công ty thuốc lá vẫn lách luật thông qua các hình thức quảng cáo trá hình như: treo bảng hiệu mang biểu tượng thương hiệu, tổ chức sự kiện trao kèm quà tặng, tặng phẩm, tài trợ quán bar, quán cà phê, hoặc thông qua các “KOLs” (người nổi tiếng) trên mạng xã hội để gián tiếp quảng bá sản phẩm.
Việc mua bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi vẫn chưa được kiểm soát
Theo quy định, hành vi bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc mua thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, đối với lứa tuổi học sinh rất dễ dàng. Mặc dù hiện nay thuốc lá điện tử đã được quy định cấm sử dụng hoàn toàn nhưng đây là Luật mới ban hành, lượng hàng hoá còn tồn động trong cộng đồng còn khá nhiều và vẫn đang tìm cách tiếp cận với học sinh thông qua người chung gian.
Ngoài ra, nhiều cửa hàng tạp hóa, quán nước nhỏ lẻ sẵn sàng bán thuốc lá cho bất kỳ ai mà không quan tâm đến độ tuổi. Nhưng khi có kiểm kiểm tra từ cơ quan chức năng họ lại tìm cách “giấu’ đi. Điều này gây nhiều cảng trở, khó khăn trong việc kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm từ phía các cơ quan chức năng.
Ý thức chấp hành pháp luật của người dân còn hạn chế
Cuối cùng, một trong những rào cản lớn nhất đối với hiệu quả của các biện pháp pháp luật là ý thức của chính người dân. Nhiều người vẫn chưa ý thức được đầy đủ tác hại của thuốc lá, coi nhẹ quy định pháp luật, hoặc thậm chí coi việc hút thuốc ở nơi công cộng là quyền cá nhân. Trong khi đó, sự thờ ơ hoặc e ngại nhắc nhở của người xung quanh càng khiến cho hành vi vi phạm trở nên phổ biến và “bình thường hóa”.
Mặc dù đã có khung pháp lý rõ ràng về phòng chống tác hại thuốc lá, nhưng việc thực thi vẫn gặp nhiều thách thức do ý thức người dân, sự thiếu quyết liệt trong giám sát. Để giải quyết hiệu quả vấn đề này, cần sự vào cuộc đồng bộ của toàn xã hội: từ việc hoàn thiện pháp luật, tăng cường kiểm tra xử phạt, đến đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục và thay đổi nhận thức cộng đồng. Chỉ khi có sự đồng lòng, chúng ta mới có thể tiến tới một môi trường sống trong lành và không khói thuốc.
Mỹ Hạnh – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp
